گروه دارویی داروسلامت فارمد (های هلث) در این مقاله سعی بر این داشته که به صورت کامل در رابطه با تعریف کلی و واضح نمودن مفهوم بیماری عقب ماندگی ذهنی، به همچنین علل عقب ماندگی ذهنی، درمان عقب ماندگی ذهنی و … اطلاعات کاملی را جمع آوری نماید. با خواندن و کسب اطلاعاتتان و دادن نظر و دیدگاه در رابطه با این مقاله ما را همراهی کنید.

کتاب مرجع تخصصی (DSM-IV) که  توسط انجمن روان پزشکان آمریکا منتشر شده است. عقب ماندگی ذهنی و علل آن را به‌عنوان عملکرد ذهنی به طور قابل‌توجهی پایین‌تر از میانگین تعریف می‌کند. و یک وضعیت دائمی است که با هوش زیر متوسط مشخص می شود و باعث محدودیت در یادگیری و عملکرد انطباقی می شود.

افراد دارای عقب ماندگی ذهنی ممکن است بتوانند به طور مستقل در جامعه زندگی کنند. و بسته به میزان شدت، سطوح مختلفی از شغل را به دست آورند. اما  با افزایش شدت، ممکن است نیاز به آموزش و پشتیبانی برای انجام حتی کارهای ساده و روزانه داشته باشند.

دسته بندی این بیماری

با توجه به میزان سلامتی افراد مبتلا ، عقب ماندگی ذهنی به سه دسته ی خفیف، متوسط یا شدید طبقه بندی می شوند.

• عقب ماندگی ذهنی خفیف

اگر یک فرد دارای ضریب هوشی (50-69) باشد، عقب ماندگی ذهنی خفیف تشخیص داده می شود. و اکثر موارد در این دسته قرار می گیرند. افراد با عقب ماندگی ذهنی خفیف معمولاً مهارت های اجتماعی و ارتباطی را برای حمایت از خود توسعه می دهند. اما ممکن است در زمان استرس غیرمعمول به کمک نیاز داشته باشند. مهارت های تحصیلی را می توانند تا سطح ششم به دست آورند. با در نظر گرفتن حمایت های مناسب، افراد دارای عقب ماندگی ذهنی خفیف معمولاً می توانند با موفقیت در جامعه زندگی کنند. چه در محیط های مستقل یا تحت نظارت، و 80 درصد آنها (در مشاغل عمدتاً غیر ماهر یا نیمه ماهر) شاغل هستند.

• عقب ماندگی ذهنی متوسط

اگر یک فرد دارای ضریب هوشی (35-49) باشد، مبتلا به عقب ماندگی ذهنی متوسط تشخیص داده می شود. که حدود 10 درصد از افراد دارای عقب ماندگی ذهنی در این دسته قرار می گیرند. آموزش می گیرند. اما سطح علمی آنها معمولاً از سطح کلاس دوم بیشتر نمی شود. آنها در یادگیری صحبت کردن کند هستند و هماهنگی حرکتی مناسبی دارند. اکثر افراد با نظارت و راهنمایی قادر به مدیریت کار غیر ماهر یا نیمه ماهر در شرایط سرپناه هستند. آنها معمولاً در محیط های تحت نظارت زندگی می کنند. همچنین می توانند به نیازهای شخصی و مراقبت های خود تحت نظارت رسیدگی کنند.

• عقب ماندگی ذهنی شدید

اگر یک فرد دارای ضریب هوشی (20-34) باشد، دارای عقب ماندگی ذهنی شدید است. تقریباً 3-4٪ از همه افراد دارای عقب ماندگی ذهنی در این دسته قرار می گیرند. مهارت های  فرد می تواند تحت نظارت دقیق در کارهای ساده باشد. هماهنگی حرکتی ضعیف است. بیشتر آنها در خانه های گروهی یا با خانواده زندگی می کنند. با این حال، احتمال بیماری های عصبی، عصبی و عضلانی، بینایی، شنوایی و قلبی عروقی در عقب ماندگی ذهنی بالا است. رفتار آسیب‌رسان به خود، از جمله ضربه زدن به سر، گاز گرفتن و خراشیدن در کودکان دارای عقب ماندگی ذهنی شدید،  غیرمعمول نیست.

علل عقب ماندگی ذهنی

عقب ماندگی ذهنی یک وضعیت پیچیده است که ممکن است در اثر تعامل چندین عامل ایجاد شود. و به طور کلی ناشی از هر شرایط یا رویدادی است که رشد مغز را قبل از تولد، در حین تولد یا در دوران کودکی مختل کند. از علل اصلی عقب ماندگی ذهنی میتوان به  نقص در ژن‌ها ، آسیب‌های کروموزوم ، شرایطی که در هنگام رشد جنین  یا در دوران کودکی ( مانند بیماری‌های دوران کودکی و تأثیرات محیطی ) اتفاق می افتد، اشاره نمود. همچنین یاد آور می شود که متأسفانه، در بسیاری از موارد، هیچ علت خاصی را نمی توان شناسایی کرد.

سایر علل برای عقب ماندگی ذهنی شامل موارد زیر است :

• اختلالات ژنتیکی مختلف مانند سندرم داون
• اختلالات ارثی (سندرم X شکننده)
• برخی از عفونت های مادر (سرخچه) در دوران بارداری
• سندرم الکل جنینی
• سوء مصرف الکل و مواد مخدر در دوران بارداری
• مشکلات روانی اجتماعی خاص
• خطاهای متابولیسم
• آسیب مغزی یا عفونت (کمبود اکسیژن در هنگام تولد، مننژیت)
• کمبود اکسیژن در هنگام تولد
• کم کاری تیروئید
• نارس بودن

غربالگری جنین برای پیشگیری از تولد نوزاد عقب مانده

تست های غربالگری قبل از تولد که می‌توانند مشخص کنند. که آیا نوزاد شما کم و بیش احتمال دارد نقایص مادرزادی خاصی داشته باشد که بسیاری از آنها اختلالات ژنتیکی هستند. این آزمایشات شامل آزمایش خون، نوع خاصی از سونوگرافی و غربالگری DNA بدون سلول قبل از تولد است. آزمایش های غربالگری قبل از تولد معمولا در سه ماهه اول یا دوم ارائه می شود. آزمایش های غربالگری نمی تواند تشخیص قطعی بدهد.  اگر نتایج حاکی از افزایش خطر ابتلا به یک اختلال ژنتیکی باشد، ممکن است پزشک یک آزمایش تشخیصی تهاجمی قبل از تولد را تجویز کند. آزمایش تشخیصی تنها راه برای اطمینان از تشخیص نهایی است.

نقش تغذیه در مبتلایان عقب ماندگی ذهنی

ناتوانی ذهنی شرایطی است که در آن رشد ذهنی کودک متوقف شده یا ناقص می ماند. و به طور خاص با عملکرد ذهنی کمتر از حد متوسط مشخص می شود. که همزمان با محدودیت در مهارت های انطباقی مفهومی، اجتماعی و عملی مواجه هست. عوامل غیر تغذیه ای ممکن است بر رشد تأثیر بگذارند. اما عوامل تغذیه ای مانند دریافت کالری ناکافی، از دست دادن بیش از حد مواد مغذی و متابولیسم غیرعادی انرژی نیز در شکست رشد نقش دارند.

ارزیابی منظم وضعیت تغذیه کودکان کم توان ذهنی ممکن است در اصلاح سریع کمبود مواد مغذی مفید باشد. زیرا دریافت مواد مغذی بر رشد و قد افراد تأثیر دارد. از این رو تشخیص زودهنگام و مداخلات تغذیه ای از سوءتغذیه جلوگیری می کند. و کیفیت زندگی را در کودکان کم توان ذهنی افزایش می دهد.

مشاوره ی کودک عقب مانده ذهنی

در صورت تشخیص ناتوانی ذهنی، کودک شما باید تحت مشاوره درمانی قرار گیرد. تا با ناتوانی خود کنار بیاید. در طول جلسه، درمانگر با والدین مصاحبه می کند و رفتار کودک را مشاهده می کند تا بیشتر در مورد این بیماری بداند.

در حالت ایده‌آل، اگر کودکی در رفتارهای سازگارانه و ضریب هوشی شکست بخورد، عقب مانده ذهنی در نظر گرفته می‌شود. برنامه های مداخله زودهنگام برای نوزادان در دسترس است. همچنین یک طرح خدمات خانواده تهیه شده است که توجه به نیازهای کودک شما را متمرکز می کند. این طرح شامل اطلاعات دقیق در مورد خدمات مختلفی است که فرزند شما برای حفظ رشد طبیعی به آنها نیاز دارد. یک برنامه آموزشی فردی ترتیب داده شده که به کودک آموزش ویژه ارائه می دهد و به آنها در رفع نیازهای آموزشی کمک می کند. مداخله زودهنگام نیز شامل کاردرمانی و گفتار درمانی، آموزش با وسایل کمکی خاص، فیزیوتراپی، خدمات تغذیه و دارو می باشد.

درمان عقب ماندگی ذهنی

ناتوانی ذهنی/ عقب ماندگی ذهنی یک بیماری نیست که بتوان برای آن درمان خاصی تعریف کرد. و هیچ داروی استانداردی برای ناتوانی ذهنی / عقب ماندگی ذهنی در دسترس نیست. با این حال، اکثر کودکان مبتلا می توانند کارهای زیادی را یاد بگیرند. فقط زمان و تلاش بیشتری نسبت به سایر کودکان از آنها می گیرد. کودکان مبتلا با درمان های چند وجهی مدیریت می شوند. درمان چندوجهی / ترکیبی برای اکثر کودکان مبتلا بهترین روش به حساب می آید.

• درمان ها شامل : مداخلات اولیه، درمان رشدی، کار درمانی، آموزش ویژه، گفتار درمانی و درمان اصلاح رفتار.

مداخلات رفتاری برای ایجاد طیف گسترده ای از مهارت های انطباقی به کار گرفته شده است. اصلاح رفتار ابزاری مفید برای والدین در کمک به فرزندانشان برای تغییر رفتار ناخواسته یا شروع یک رفتار دلخواه است. برای مشکلات رفتاری رایج، آموزش نظم و انضباط و ایجاد محیطی دوستانه مفید است .

• داروها : داروهای ضد روان پریشی، ضد افسردگی ها، تثبیت کننده های خلق و خو از جمله داروهای ضد صرع و لیتیوم، داروهای ضد اضطراب به طور گسترده در بین افراد دارای ناتوانی ذهنی برای مدیریت بیماری های همراه استفاده می شود.
• داروهای مکمل و جایگزین : داروهای جایگزین مبتنی بر نیاز مبتلا تجویز می شود.

اختلال روانپزشکی در کودکان و نوجوانان عقب مانده ذهنی

شیوع اختلالات روانپزشکی در کودکان و نوجوانان کم توان ذهنی به طور قابل توجهی بیشتر از نوجوانان عادی است. این به دلیل افزایش شدید خطر عصبی زیستی و روانی اجتماعی است. انواع اختلالات روانپزشکی که در این جمعیت یافت می شود. شامل تمام دسته های اصلیست که در جمعیت عادی یافت می شود. با این حال، به خصوص در جوانان عقب مانده تر، الگوهای غیرعادی رفتار ناهنجار نیز یافت می شود. این اختلالات اخیر اغلب بسیار شدید هستند. و نیاز به درمان شدید دارند. تشخیص دقیق این نوع اختلالات به ویژه حیاتی است اما همچنین پیچیده و بحث برانگیز است. طیف گسترده ای از درمان های دارویی برای این اختلالات وجود دارد. تا از شدت آسیب های وارده کم کند.