حساسیت فصلی چیست؟

حساسیت فصلی (Seasonal allergy) که به عنوان آلرژی یا رینیت آلرژیک نیز شناخته می‌شود، مجموعه واکنش‌های متفاوتی هستند که بدن در زمان‌های خاصی از سال نشان می دهد. این واکنش ها  معمولاً زمانی که قارچ های فضای باز اسپورهای خود را آزاد کرده یا درختان و گل ها گرده افشانی خود را آغاز می کنند، در بدن انسان نمایان می شوند. این آلرژن ها (ذرات ایجاد کننده حساسیت) علائمی را در افرادی که به آنها حساسند، ایجاد می نمایند.

علائم حساسیت فصلی

• عطسه: اغلب با آبریزش یا گرفتگی بینی همراه است.
• خارش چشم، بینی یا گلو: با احساس سوزش و ناراحتی در این نواحی ایجاد می شود.
• اشک چشم: ریزش اشک زیاد یا سوزش چشم های فرد مبتلا را در پی دارد.
• احتقان بینی: گرفتگی بینی به دلیل متورم شدن مجاری بینی از دیگر علائم حساسیت فصلی است.
• سرفه: گاهی آلرژی باعث سرفه های شدید در افراد می شود. این سرفه ها ممکن است با خلط غلیظ در گلو همراه باشند.
• خستگی: احساس خستگی، خواب آلودگی یا بی حالی نشانه دیگری از ابتلا به حساسیت فصلی می باشد.
• خس خس سینه: مشکل در تنفس، به خصوص برای افراد مبتلا به آسم ایجاد می گردد.

حساسیت فصلی توسط آلرژن های بیرونی ایجاد می شود و شدت و علائم آن بسته به زمان سال و موقعیت جغرافیایی متفاوت است. به عنوان مثال:

• حساسیت فصلی در بهار

گرده درختان یک آلرژن رایج در فصل بهار است. درختانی مانند توس، بلوط، سرو و افرا گرده خود را برای تولید مثل در این فصل آزاد می کنند.

• آلرژی در تابستان

گرده چمن یک آلرژن شایع در ماه های فصل تابستان، به ویژه از اواخر بهار تا اوایل تابستان محسوب می شود.

• حساسیت فصلی در پاییز

گرده علف های هرز، مانند گرده ابروسیا، محرک قابل توجهی برای آلرژی در فصل پاییز است.

کنترل  آلرژی فصلی اغلب شامل اجتناب از آلرژن ها در صورت امکان، استفاده از داروهای بدون نسخه یا تجویزی مانند آنتی هیستامین ها، کورتیکواستروئیدهای بینی، ضد احتقان ها و استفاده از واکسن های آلرژی (ایمونوتراپی) در موارد شدید است.

پیشگیری از حساسیت فصلی

پیشگیری از حساسیت فصلی شامل به حداقل رساندن حضور در معرض آلرژن ها و انجام اقداماتی برای کاهش حساسیت بدن به آنها است. اگر نتوان به طور کامل از آلرژی فصلی جلوگیری کرد، اتخاذ روش های زیر به کاهش شدت علائم حساسیت کمک می کند:

1- حضور در معرض گرده ها را کنترل کنید

وجود گرده گل ها و گیاهان در هوا را به خصوص در فصل های اوج پیش بینی کنید. سعی کنید حتی الامکان در روزهایی که سطح گرده ها زیاد است، به خصوص در اوایل صبح و اواخر بعد از ظهر که تعداد گرده ها به بالاترین حد خود می رسد، در خانه بمانید.

2- پنجره ها را بسته نگه دارید

پنجره ها و درها را در ایام اوج گرده افشانی به منظور جلوگیری از ورود هوای حساسیت زا به داخل منزل، بسته نگه دارید. به جای آن از تهویه مطبوع در خانه استفاده نمایید.

3- از تصفیه کننده های هوا استفاده کنید

از فیلترهای HEPA (جاذب ریز آلاینده ها) در خانه خود برای به دام انداختن گرده گل ها، گرد و غبار، شوره حیوانات خانگی و سایر آلرژن های موجود در هوا استفاده کنید. برای بهترین نتیجه، دستگاه های تصفیه هوا را در اتاق خواب خود و سایر مکان هایی که اغلب در آن حضور دارید، قرار دهید.

4- فعالیت های خارج از منزل را محدود کنید

در صورت امکان، از گذراندن مدت زمان طولانی در خارج از منزل زمانی که سطح گرده ها بالا است، خودداری کنید. خارچ شدن از منزل به خصوص در روزهای بادخیز که گرده ها راحت تر پراکنده می شوند، علائم حساسیت فصلی را افزایش می دهد.

5- لباس های محافظ بپوشید

هنگام انجام فعالیت های خارج از منزل مانند باغبانی یا کار در حیاط، از ماسک گرده یا ماسک تنفسی استفاده کنید تا از استنشاق آلرژن ها جلوگیری شود. همچنین برای محافظت از چشمان خود در برابر گرده گل از عینک آفتابی استفاده نمایید.

6- بعد از حضور در فضای باز دوش بگیرید

بعد از گذراندن وقت در فضای باز دوش بگیرید و لباس های خود را عوض کنید تا گرده ها از پوست و موهایتان پاک شود. این کار به جلوگیری از انتقال گرده به رختخواب و مبلمان شما کمک می کند.

7- از آویزان کردن لباس‌ها در بیرون خودداری کنید

گرده‌ها به لباس‌ها و ملحفه‌های که برای خشک شدن در فضای باز قرار دارند، می چسبند. برای جلوگیری از آوردن گرده به داخل خانه، از خشک کن لباس استفاده کنید.

8- حیوانات خانگی را تمیز نگه دارید

حیوانات خانگی گرده را روی پوست بدن خود به خانه حمل می کنند. به طور مرتب حیوانات خانگی خود را حمام کنید و مسواک بزنید تا گرده ها و سایر مواد حساسیت زا از بین بروند. همچنین، در نظر داشته باشید که پنجه های آنها را پس از بیرون رفتن با یک پارچه مرطوب تمیز نمایید.

9- از گیاهان مناسب بدون حساسیت فصلی در محوطه سازی استفاده کنید

گیاهان کم آلرژی زا را برای باغ و حیاط خود انتخاب کنید و از کاشت درختان، درختچه ها و گل هایی که به تولید مقادیر زیادی گرده معروف هستند، خودداری نمایید.

10- واکسن های آلرژی (ایمونوتراپی) را در نظر بگیرید

اگر حساسیت فصلی شدید دارید که به سایر درمان ها پاسخ نمی دهد، با پزشک خود در مورد واکسن های آلرژی مشورت کنید. این درمان طولانی مدت به حساسیت زدایی سیستم ایمنی بدن شما نسبت به آلرژن ها کمک کرده و شدت واکنش های آلرژیک شما را در طول زمان کاهش می دهد.

با اجرای این اقدامات پیشگیرانه، می توانید به کاهش قرار گرفتن در معرض آلرژن های فصلی کمک کرده و تأثیر آلرژی را بر زندگی روزمره خود به حداقل برسانید.

درمان حساسیت فصلی

راه های مختلفی برای درمان حساسیت فصلی وجود دارد، از داروهای بدون نسخه گرفته تا تغییر سبک زندگی و مداخلات پزشکی. در اینجا به چند رویکرد رایج درمان آلرژی اشاره می کنیم:

1- آنتی هیستامین ها

این داروها از عملکرد هیستامین، که یک ماده شیمیایی آزاد شده توسط سیستم ایمنی بدن برای مقابله با علائم حساسیت است، حمایت می کنند. آنتی هیستامین ها به تسکین عطسه، خارش، آبریزش بینی و آبریزش چشم کمک می کنند. آنها در اشکال مختلف از جمله قرص، شربت، اسپری بینی و قطره چشم در دسترس هستند. به عنوان مثال می توان به ستیریزین (Zyrtec)، لوراتادین (Claritin)، فکسوفنادین (Allegra) و دیفن هیدرامین (Benadryl) اشاره نمود.

2- کورتیکواستروئیدهای بینی

این داروها التهاب مجاری بینی را کاهش می دهند و به تسکین علائمی مانند احتقان بینی، آبریزش بینی، عطسه و خارش کمک می کنند. آنها معمولا به صورت اسپری بینی در دسترس هستند و شامل فلوتیکاسون (فلوناز)، بودزوناید (رینوکورت)، تریامسینولون (ناساکورت) و مومتازون (ناسونکس) می‌شوند.

3- ضد احتقان ها

ضد احتقان ها به کوچک شدن بافت های متورم بینی و کاهش احتقان کمک می کنند. این قبیل داروها به شکل خوراکی (قرص یا شربت) و اسپری بینی موجود هستند. با این حال، اسپری های ضد احتقان بینی نباید بیش از چند روز متوالی استفاده شوند تا از خطر احتقان مجدد جلوگیری شود. به عنوان مثال می توان به سودوافدرین (Sudafed) و فنیل افرین اشاره کرد.

4- قطره های چشمی آلرژیک

این قطره های چشمی به تسکین خارش، قرمزی و آبریزش چشم ناشی از حساسیت فصلی کمک می کنند. آن ها حاوی آنتی هیستامین ها و ضد احتقان ها هستند. به عنوان مثال می توان به کتوتیفن (Zaditor)، الوپاتادین (Patanol) و نافازولین/فنیرامین (Naphcon-A) اشاره کرد.

5- واکسن های آلرژی (ایمونوتراپی)

برای آلرژی های شدید که به سایر درمان ها پاسخ خوبی نمی دهند، استفاده از واکسن های آلرژی توصیه شود. این نوع واکسن ها حاوی مقادیر کمی از آلرژن ها هستند و با کاهش حساسیت سیستم ایمنی در طول زمان، شدت واکنش های آلرژیک شما را کاهش می دهند.

6- شستشوی بینی با نمک

شستشوی مجاری بینی با محلول رقیق نمکی به حذف آلرژن ها از مخاط، کاهش احتقان و سایر علائم  گرفتگی بینی کمک می کند.

قبل از شروع هر داروی جدید، مشورت با یک پزشک یا متخصص مراقبت های بهداشتی ضروری است، به خصوص اگر شرایط پزشکی خاصی دارید یا داروهای دیگری مصرف می کنید. پزشک به شما در انتخاب مناسب ترین برنامه درمانی بر اساس علائم فردی و سابقه پزشکی کمک می کند.

مکمل های پیشگیری از حساسیت فصلی

چندین مکمل به طور بالقوه به کاهش علائم آلرژی یا تقویت سیستم ایمنی کمک می کنند، اگرچه شواهد علمی مبنی بر اثربخشی آنها متفاوت است. در اینجا به چند مکمل پیشگیری از حساسیت فصلی و آلرژی اشاره می کنیم:

• کوئرستین

کوئرستین یک فلاونوئید است که در بسیاری از میوه ها، سبزیجات و غلات یافت می شود. این ماده خواص آنتی اکسیدانی و ضد التهابی دارد و اعتقاد بر این است که به تثبیت ماست سل ها (Mast cells) و کاهش واکنش های آلرژیک کمک می کند. برخی از مطالعات نشان می دهد که مکمل های کورستین ممکن است به کاهش علائم آلرژی کمک کند، اما تحقیقات بیشتری برای تایید اثربخشی آن مورد نیاز است.

• ویتامین C

مکمل ویتامین C یک آنتی اکسیدان حمایت کننده از سیستم ایمنی است و منجر به کاهش التهاب کمک می کند. برخی تحقیقات نشان می دهد که ویتامین C با مهار آزاد شدن هیستامین و تعدیل پاسخ های ایمنی به کاهش علائم آلرژی منجر می شود. در حالی که مکمل‌های ویتامین C عموماً بی‌خطر و قابل تحمل هستند، شواهدی که از اثربخشی آنها برای آلرژی حمایت می‌کند محدود است.

• اسیدهای چرب امگا 3

مکمل امگا 3 موجود در ماهی های چرب (مانند سالمون و ماهی خال مخالی)، دانه کتان، دانه چیا و گردو دارای خواص ضد التهابی هستند که در کاهش التهاب آلرژیک اثر دارد. برخی از مطالعات نشان می دهد که مکمل های امگا 3 ممکن است به کاهش علائم رینیت آلرژیک کمک کنند، اما تحقیقات بیشتری برای تایید اثربخشی آنها مورد نیاز است.

• پروبیوتیک ها

پروبیوتیک ها باکتری های مفیدی هستند که از سلامت روده محافظت کرده و به تنظیم سیستم ایمنی بدن کمک می کند. برخی از مطالعات نشان می دهد که سویه های خاصی از پروبیوتیک ها به کاهش خطر ابتلا به آلرژی یا کاهش علائم در افراد مبتلا به شرایط آلرژیک مانند رینیت آلرژیک و اگزما منجر می شوند. با این حال، تحقیقات بیشتری برای تعیین موثرترین سویه ها و دوزهای پروبیوتیک برای پیشگیری از آلرژی مورد نیاز است.

• گزنه

گزنه (Urtica dioica) گیاهی است که به طور سنتی برای درمان آلرژی ها و سایر بیماری های التهابی استفاده می شود. برخی تحقیقات نشان می دهد که مکمل های گزنه به کاهش علائم آلرژی کمک می کند، اما شواهد در این زمینه محدود است و مطالعات بیشتری برای تایید اثربخشی آن لازم است.

در حالی که این مکمل ها دارای مزایای بالقوه در پیشگیری از حساسیت فصلی یا تسکین علائم آلرژی دارند، اما جایگزینی برای درمان های استاندارد آلرژی مانند آنتی هیستامین ها، کورتیکواستروئیدهای بینی و تزریقات آلرژی محسوب نمی شوند. ضروری است در مورد استفاده از مکمل ها با پزشک خود مشورت کنید تا از ایمنی و تطابق آن ها با سیستم فردی بدن خود مطمئن شوید.